Üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklar genellikle parlak çocuklarla karıştırılmaktadır. Bu nedenle bu iki grubun özelliklerinin karşılaştırılması, üstün zekalılar için alınması gereken önlemlerde ana babaların öğretmenleri yönlendirmelerinde yardımcı olacaktır.

Parlak Çocuk
İlgilidir.
Sorulara cevap verir.
Yanıtları bilir.
Grubun üst dilimindedir.
Anlamı kavrar.
Uyanıktır.
Verilen işi tamamlar.
İyi fikirleri vardır.
Okuldan hoşlanır.
Güçlü belleği vardır.
Öğrenirken mutlu olur.
Verilenleri kolaylıkla alır.
Kolaylıkla öğrenir.
Belli bir sırayla öğrenmekten hoşlanır.
Akranlarıyla olmaktan hoşlanır.
Bilgiyi özümser
Üstün Zekalı Çocuk.
Oldukça fazla meraklıdır.
Sorunun ayrıntılarını tartışır.
Sorular sorar.
Grubun çok ötesindedir.
Anlam çıkarır.
Keskin gözlem yapar.
Projeler oluşturur.
Alışılmamış tuhaf fikirleri vardır.
Öğrenmeden hoşlanır.
İsabetli tahminlerde bulunur.
Öğrenirken eleştireldir.
Verilenleri alırken coşkulu ve gergindir.
Verilenleri zaten bilmektedir.
Karmaşık ve giriftlik onu coşkulandırır.
Büyük yaştakileri ve yetişkinleri seçer.
Bilgiyi değiştirip uygular.

Üstün zekalı çocuklar için özel eğitim önlemlerinin alınmamış olması nedeniyle, olağan eğitim ortamları içinde düzenlemelerin yapılması zorunlu hale gelmiştir. Bu düzenlemelerin sınıf öğretmeni tarafından yapılması gerekmektedir. Olağan sınıflarda uygulanabilecek önlemler şöylece belirlenebilir.

Öğretmen sınıfında yukarıda belirtilen özelliklerde çocuklarla her semtte ve her sosyo ekonomik tabakada karşılaşa bilir. Ancak çok üstün olanlarla tüm öğretmenlik süresince ancak bir kez karşılaşabilir.

Bu özellikler, öğretmeni paniğe düşürmemelidir. Çünkü, üstün zekalı çocuğun öğretmeninin de mutlaka üstün zekalı olması gerekmez. Normal bir öğretmen, çeşitli açılardan üstün zekalı çocuklara kaynaklık ve önderlik yapabilir.

Sınıftaki üstün zekalıların tümü, sınıf çalışmalarına karşı istekli ve ilgili olmayabilir. Bunun nedeni sınıf etkinliklerinin yeterince uyarıcı olmamasından olabilir. Bunu gidermek için, proje çalışmaları, ilgi alanlarını çeşitlendirme ve daha üst konularla programı derinlemesine ve dikey zenginleştirme yapması gerekir. Konuların sunumunda ve öğrenilmesinde tekrara dayalı anlatımlardan , ödevlerden rutin iş ve görevlerden kaçınmak gerekir.

Sınıfta bu öğrencilere daha zor soruların sorulması, yeni fikirler üretmelerine fırsat tanınması gerekir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus, yanıt vermede diğer çocuklara öncelik verilmesinin üstün zekalı çocukları dersten ve okuldan soğutabileceğini unutmamak gerektiğidir.
Derslerle ilgili olarak araştırma ağırlıklı ek ev ödevlerinin verilmesi gerekir.

İlgilendikleri alanlarda proje çalışmaları yapmasına ve sınıf arkadaşlarına sunarak paylaşmasına olanak tanımalıdır. Uygulaması hemen pratik olmayan ya da hemen olası görülmeyen yaratıcı fikirlerini dinlememek, ertelemek ya da ret etmek çocuğun zihinsel kapasitesini geliştirmesini engeller.
Çalışmaları, grupları ve sınıf oyunlarını yönetmelerine fırsat tanınmalıdır.

Sınıf düzeyini temel almaksızın konularda kendi hızlarına göre ilerlemelerine fırsat tanınmalıdır. Bu konuda teftiş yapan denetçilerin de uyarılması ve bilgilendirilmesi gerekmektedir.

Üstün zekalı çocukların ihtiyaçları karşılanırken çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. En önemli sorun, öğrencilerin zihinsel yeteneklerinin büyük farklılıklar göstermesidir. Sınıflar yükseldikçe, zihinsel yetenekler açısından söz konusu değişkenlikler artar. Tıpkı ayrı hızla yarışan otomobillerin yol uzadıkça aralarındaki mesafenin açılması gibi, zihinsel gelişme hızları biri birinden farklı olan çocukların aralarındaki fark da okulda geçen süre uzadıkça artar.

Üstün zekalı çocukların olağan okul programlarına yerleştirilmesinde özellikle öğretmenlerin seçimi oldukça önemlidir. Bu nedenle çocuklar okula kayıt ettirilmeden önce aşağıda belirtilen özellikleri taşıyan öğretmenleri aramak ve bu öğretmenlerle öğretime başlamak önerilebilir.

Öğretmen Özellikleri;

Kapsamlı bir meslek tecrübesine ve yapılan hataları kabul edebilme yeteneğine sahip olma.
Her şeyi bildiğini sanan ve kendisini bütün bilgilerin kaynağı olduğunu iddia eden bir sınıf öğretmeni bu çocuklarla başarısızlığa uğrar.
Öğretmenin ” bilmiyorum” diyebilmesi gerekir.
Çocuğu uygun kaynaklara yönlendirebilmelidir.
Geniş bir tecrübeye sahip olması
Benlik duyguları güçlü, iradeleri yüksek olmalıdır.
Kendilerine değer verir ve güvenirler,
Diğer kişilere ve özellikle öğrencilerine değer verir, önemser ve saygı duyar.
Ortalama üstü zekaya sahiptirler.
Esnek, yeni fikirlere açık, entelektüel, edebi, sanat konularına ilgili, bilgisini geliştirmeye hevesli.
Baskı ve zorlama yerine, yol gösterici, rehber kişilerdir.
Demokratik, işbirlikçi, yenilikçi, deneyimlerden hoşlanan bireylerdir.
İmgelem gücünü ve üretkenliği destekleyen, saygı duyan ve espri yapmaktan hoşlanan bireylerdir.

Kaynaklar
Prof. Dr .Ayşegül ATAMAN
Gazi Üniversitesi
Gazi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü
Görme Engellilerin Eğitimi Anabilim Dalı Başkanı