Ailelerin, çocuklarının eğitiminde en çok önemsedikleri konulardan biridir tuvalet eğitimi… Kimi zaman daha yaşamın ilk üç yılı içinde kazanılabilirken kimi zaman hem aileleri hem de çocuğu yıpratıcı bir zamana yayılabilir. Uzayan, geç kazanılan tuvalet kontrolü özellikle anne-çocuk ilişkisinde olumsuz bir etkiye sahip olabilmektedir. Islak yataklar, çarşaflar, giysiler ve gerek çocukların bedenine gerek odaya sinen koku anne-çocuk ilişkisinin bir güç savaşına dönmesine neden olabilmektedir. Ancak şu bir gerçek ki tuvalet kontrolünün geç kazanılması, kimi zaman kas gelişiminden kaynaklanırken, kimi zaman da zorlayıcı psikolojik olaylar sonucunda görülebilir. Aynı zamanda yaşanan birtakım olumsuz yaşam olayları neticesinde, tuvalet kontrolü kazanmış bir çocukta gerileme meydana gelebilir. Örneğin, yeni bir kardeşin doğumu ve beraberinde getirdiği kıskançlık, ilgi duyma arzusu; otoriter ebeveyn ve ev ortamındaki baskıcı ortam; okula başlama ve bunun beraberinde yaşanan uyum zorlukları; ev değiştirme, sevdiği birinin kaybetme, gibi olaylar, düzene girmeye başlamış tuvalet kontrolünde gerilemeye yol açabilmektedir. Şüphesiz ki hangi nedenle ilgili olursa olsun, okul öncesi dönemine kadar kazanılamamış tuvalet kontrolü, beraberinde sıkıntılı yaşantıları getirmektedir.
Tuvalet eğitimi verilmeye başlamadan önce, çocuğun basit yönergeleri anlıyor olması, gerekli giyinme ve soyunma becerilerini yapabiliyor olması ve tuvalet ihtiyacını jest ve mimiklerle ifade ediyor olması gerekir. Örneğin; birçok ebeveyn çocuğun yüz ifadesine göre ne zaman tuvaletinin geldiğini anlayabilir. Tuvalet eğitimine başlamadan önce, çocukların nasıl bir tuvalet örüntüsüne ve kuruluk süresine sahip olduğu kontrol edilmelidir. Bu amaçla tuvalet örüntüsünü belirlemek için bir ya da iki hafta süreyle, basit bir kayıt formu tutularak genel bilgi sahibi olunmalıdır.
Ancak tuvalet eğitiminde öncelikle hangi hedefin koyulacağına karar verilmesi gerekir. Buna göre gündüz ve gece tuvalet eğitiminde, öncelikle gündüz öğretimi yapılmalı, ikisini aynı anda kazandırmaya çalışmaktan kaçınılmalıdır.
Gündüz tuvalet öğretimine başlamadan önce 10-15 gün kayıt tutulur. Bu 15 günlük süreçten sonra kayıt formunda saptanan tuvalet yapma saatinden 10-15 dakika önce tuvalete götürülür. Yaklaşık 10 dakika oturduğu halde tuvaletini yapmadıysa tuvaletten kalkması istenir. 5-10 dakika oyun oynadıktan, başka etkinlikler yaptıktan sonra tekrar tuvalete götürülür. Tuvaletini bu kez yaparsa, bir ödülle pekiştirilir. Yine yapmazsa aynı süreç tekrar edilir. Ancak yapmadığı süreler içinde kesinlikle herhangi bir ödül verilmez. Bu süreçte kazayla altını ıslatırsa, herhangi bir ceza verilmez. Unutulmamalıdır ki tuvalet eğitimi belirli bir süre boyunca düzenli olarak çalışıldığında kalıcı sonuç verir
Gündüz öğretiminde büyük oranda kuru kalma sağlandıktan sonra, gece öğretimine geçilebilir. Gündüz öğretiminde yapıldığı gibi yaklaşık 15 günlük bir kayıt formu tutulur. Yatmadan önce çocuğun tuvalete gitmesi sağlanır. Kayıt formunda saptanan alt ıslatma saatlerinden yaklaşık 10-15 dakika önce çocuk uyandırılır. Ancak uykudan uyanır uyanmaz, yani yarı-uykuluyken tuvalete götürülmemeli, bunun yerine önce biraz konuşup, uykusu dağıtılmaya çalışılmalıdır. Bunun ardından tuvalete götürülmeli ve eğer tuvaletini yaparsa ödül verilmelidir. Eğer tuvaletini yapmazsa aynı süreç tekrar edilir. Ancak ertesi sabah uyandığında çocuk ıslaksa, herhangi bir ceza verilmemeli, bunun yerine saat düzenlemesine gidilmelidir.
Gece veya gündüz tuvalet öğretimi her çocukta farklı sürelerle kazanılır. Çocuklar arasında kıyaslamaya gitmek, tuvalet becerilerini kazanmamış olması nedeniyle suçlayıcı, sert veya eleştirel olmak gerek çocuk gerek aile için psikolojik olarak zorlayıcı bir süreçtir. Erken çocukluk döneminde yaşanan problemlerin sonraki dönemlerde yansımalarının görüldüğü unutulmamalı ve yaşamın bu sihirli yılları uygun deneyimlerle zenginleştirilmelidir.