DÜŞÜNME BECERİLERİNE AİLELERİN KATILIMI
Okulumuzda öğrencilerimizin bireysel farklılıklarını ortaya koymalarını sağlayan, gelişimlerinin
her yönünü destekleyen bir eğitim programı uygulamaktayız. Bu program çerçevesinde
düşünme becerileri derslerini ve bireysel çalışmaları devam ettirmekteyiz. Yaptığımız bu
çalışmalarla öğrencilerimizin düşünme becerilerinin geliştirilmesi ve bunun olumlu şekilde
akademik ve sosyal hayatına yansımasını hedeflenmekteyiz.
Bu bültenle okulda yaptığımız çalışmaları destekleyici aile içi paylaşımlar ve oyun önerileri
hazırladık. Evde öğretmen rolüne girmeden, oyun şeklinde beraber yapacağınız bu
etkinliklerle çocuğunuzla ilgilenmeniz onun hoşuna gidecektir. Akademik ve sosyal gelişimine
destek olacağınız için de kendilerine güvenleri gelişecektir.
1.2.3. SINIFLARIMIZ İÇİN ÖNERİLER
1.2.3. sınıflarımız için akademik ve sosyal hayatın temeli olan becerilerin okul ve ev
ortamında geliştirilmesini hedefledik. Bu temel becerileri beş ana başlık altında topladık. Bazı
etkinliklerin birden fazla alana hizmet ettiğini görebilirsiniz. Çünkü bu beş alan aslında
birbirini tamamlayan bir bütünün parçaları gibi düşünülmelidir.
1- EL-GÖZ KOORDİNASYONU ÇALIŞMALARI
El Göz Koordinasyon Çalışmaları
Resim yapmak, yazı yazmak ve çizmek için gerekli olan beceri, el-göz koordinasyonudur. Bu
beceri öğrencide bilek hâkimiyeti, parmakların kullanımı, elin sayfa üzerindeki esnekliği,
kalem tutma becerisi, bedenini koordineli olarak kullanma ve denge duygusunun gelişmesiyle
ilerleme gösterir.
AİLEYE ÖNERİLER
Parmakların kullanımını (ince kas becerisi) geliştiren, el becerilerinin ön plana çıktığı
çalışmalara yönelik önerilerimiz şunlardır:
Kendi başına yemek yeme.
Bağcık bağlama, düğme ilikleme, fermuar açıp kapama.
Kurabiye yapma, ipe boncuk dizme, mandal açıp kapama.
Geometrik nesnelerin bulunduğu kutunun içine bonibon koyma ve çocuğunuzdan
nesneye değmeden bonibonları toplamasını isteme.
Pirinç ve bonibonun karıştırıldığı bir kaptan, pirinç veya bonibonu ayıklamasını isteme.
Oyun hamuru çalışmaları, hamuru istenilen yumuşaklık kıvamına getirebilme.
Kâğıt yırtma, makasla gazeteden, dergilerden resim kesme, çizgilerden taşırmadan
boyama yapma, yapıştırma çalışmaları.
“Bu bardağı bir parmak boşluk kalıncaya kadar doldur.” gibi davranışı tanımlayan net
yönergeler vererek becerinin gelişimine katkıda bulunma. (Yönlendirici ve
cesaretlendirici olunmalı, öğrenci suyu dökeceği konusunda endişe duymamalıdır)
Bedenini kullanabileceği oyunlar oynama (top oyunları, ip atlama vb.).
2- ŞEKİL ZEMİN İLİŞKİSİ
Görsel dikkat gerektiren çalışmalarda konu bütünlüğünden uzaklaşmadan, detayları
görebilme becerisidir. Geometrik şekillerle işlem yapabilmeyi içerir.
AİLEYE ÖNERİLER
Görsel dikkat gerektiren, konu bütününü kaçırmadan, detayları görebilme becerisini geliştiren
çalışmalar ile ilgili önerilerimiz:
Çalışmaları oyunlaştırabilirsiniz. “Haydi, seninle bir oyun oynayalım: Gözlerini kapat ve
odanda neler olduğunu bana söyle. Odana girince sağda ilk ne var?” gibi sorular
sorulabilir.
Oyun şeklinde, evdeki bir eşyanın yerini değiştirip sormak: “Şimdi burada ne değişti?”
Odayı ve eşyaları sözel olarak tarif ettirmek.
Tahmin çalışmaları: “Burada kaç boncuk var?” Çocuğunuzun önüne 8–10 nesne koyup
birini ya da ikisini saklayıp, nasıl bir farklılık olduğunu sormak.
Seçilen bir resimdeki (resme baktırıp, daha sonra kapatarak) eşyaların ve kişilerin
yerlerini sormak.
Kendi odasındaki eşyaların yerini bilmesi, eşyaları sayması, görme becerisini destekler.
Kendi odasını yerleştirip, düzenlerken eşyaların yerlerini belirlemede kendisinin karar
vermesi: “ Ne yaparsak odan daha iyi görünür veya daha kullanışlı olur?” gibi sorular
sorulabilir.
Haftada en az bir gün yap-boz yapılabilir.
3- ŞEKİL ALGI SABİTLİĞİ
Geometrik şekilleri iki boyutlu ve üç boyutlu değişimlerine göre karıştırmadan algılayabilme,
ortak özellikleri olan farklı şekilleri büyüklük, renk, şekil kavramlarını kullanarak ayırt
edebilme becerisidir.
AİLEYE ÖNERİLER
Geometrik şekilleri değişimlerine göre algılayabilme ve farklı özelliklerine göre ayırt edebilme
becerisi ile ilgili öneriler:
Çalışmaları oyunlaştırabilirsiniz. Ör: “Seninle bir oyun oynayalım. Salonda dikdörtgen
olan nesneleri göster, beş kırmızı nesne göster”, “E sesiyle başlayan nesneleri göster.”
gibi. Bu tür oyunlar çevresindeki nesnelere karşı farkındalığını arttırıp, ayırt etme
becerisini geliştirir. Doğal ortamda verilen böyle bir destek, okul ortamında öğrenilen
kavram ve sembolleri pekiştirecektir.
Yediği meyveler, kullandığı eşyalar, giysiler vb. arasındaki benzerlik ve farklılıkları
bulma.
“Kâğıdı ikiye katla, ortadan yırt, açtığında nasıl görünür, çiz.” diyerek şekil, resim
tamamlama.
Olayları, resmi anlatma, sıraya koyma.
Olayları, resimleri yorumlama, resmi incelediğinde nesneler arasında bağlantı
kurabilme, bütünü anlatabilme.
Bir olay, hikâye akışı anlattırıp, resmini çizdirme. Ör: “Arkadaşımla evden çıktık, göle
yürüdük. Gölün kenarından ormana yürüdük, orada bir kuş gördüm, çok güzeldi.
Şimdi resmini çiz.”
Söyleniş sesi, işlev benzerliği olan nesneleri buldurmak (çatal-kaşık, kavun-karpuz).
“Elimdekine benzer bir nesneyi mutfaktan getirebilir misin?” gibi sorular sorulabilir.
4- ŞEKLİN MEKÂNDAKİ KONUMU
Şeklin mekândaki konumunu uygun kavramları kullanarak ifade edebilme (mutfakta üst
dolaptan üçüncü raftaki bardağı al vb.) ve çevresindeki objeleri mekandaki pozisyonlarına
göre yön kavramlarını kullanarak ifade edebilme becerisi.
AİLEYE ÖNERİLER
Şeklin mekândaki konumunu doğru algılama ve ifade edebilme becerisi için öneriler:
Meyve yerken portakalları (diğer meyve ve sebzeler de olabilir) kesip, çocuğunuzdan
kesilmiş parçaların eşlerini bulması istenebilir.
Okunan bir hikâye ile ilgili sorular sormak. Ör: “Olay nerede ve ne zaman geçiyor?”
Çocuğunuza bir fotoğrafı, resmi sözlü olarak anlattırıp, daha sonra bakmadan
çizmesini istemek.
Odadaki bir eşyanın yerini tarif etmek ve o eşyayı bulmasını istemek. Ör: “Bana
masanın önündeki topu göster.”
Yarım olan şekillerin diğer yarısını (simetriğini) çizerek tamamlamak.
Odaya sandalyeleri yerleştirip, çarpmadan, değmeden geçmesini istemek.
Odadaki bir nesneyi (dikdörtgen, kare, daire vb. olabilir) seçin ve şunu sorun:
“Odanda buna benzeyen üç tane dikdörtgen nesne söyle.”
Yan yana oturulduğunda, “Annen mi sana daha yakın oturuyor, yoksa ben mi daha
yakınım?”, “Yer değiştirdiğimizde kim daha yakın olur?” gibi sorular sorarak mekan
algısı geliştirilebilir.
“Kitabı masanın üstüne koy.”, “Çantanı dolabın yanına koyabilirsin.” gibi yönergeler
verebilirsiniz. Bu tür hareketler yön kavramını geliştirir.
5- ŞEKLİN MEKÂNLA İLİŞKİSİ (UZAMSAL)
Şekilleri benzerlik, farklılık, boyut, simetri, parça-bütün ilişkisi ve mekândaki konumuna göre
birbiriyle karşılaştırarak sınıflama yapabilme becerisidir.
AİLEYE ÖNERİLER
Şekilleri farklı özeliklerine ve konumlarına göre sınıflama becerisi için öneriler:
Farklı nesneleri parçalarına ayırıp, daha sonra doğru şekilde birleştirebilme. Ör: Meyve
parçaları, oyuncaklar, geometrik şekiller, resimler, vb.
Bir alanın tanımını yapma, tarif etme. Ör: Park, mağaza, sokak, vb.
Kesme-yapıştırma çalışmaları.
Odasındaki eşyaları farklı özelliklerine göre sınıflandırarak anlatması.
Kavramların zıtlığı ve benzerliği ile ilgili sorular sorarak oyunlar oynamak. Ör: “Senin
odan mı daha büyük, mutfak mı daha büyük? Mutfakta hangi eşyalar olmalı?” vb.
sorularla sınıflama yapılabilme becerisi gelişir.
Bir uğurböceği ya da kelebek resmi ikiye katlanarak gösterilir ve bu resimlerde olduğu
gibi iki yanı aynı (simetrik) nesne örnekleri vermesi istenebilir.
TÜM SINIFLARIMIZ İÇİN ÖNERİLER
1.Planlama, Problem Çözme, Sezgisel Düşünme Becerileri
Tahmin etme, sezgisel düşünme ve miktar algısını geliştirecek etkinlikler yapılmalı,
ifadeler kullanılmalıdır. “ Bu kâsede sence kaç şeker olabilir? Haydi, birlikte sayalım,
bakalım tahminlerimiz doğru mu? Hangi kâsedeki şekerlerin sayısı daha az/çok
olabilir?” vb.
Çocuğun oturma süresini arttıracak, onun keyif aldığı aktiviteler yapılabilir. Başladığı
işi bitirmekten zevk alabilmesi için “Dün 5 dk. oturmuştun, bugün daha uzun süre
oturdun, tebrik ediyorum.” vb. cümleler kullanılabilir.
Çocuğunuzla birlikte yapacağınız bir işe başlamadan önce, ev ortamında yapacağınız
işin nasıl yapılacağını tasarlamak için mutlaka 2 dakika ayırın. Etkinliği tamamladıktan
sonra da kalite kontrolü için yine biraz zaman ayırabilirsiniz.
Çocuğun bağımsız yapabildiği işlerde müdahale etmeyin, kendi ürettiği çözümleri
destekleyin, ödüllendirin, özgüvenini arttırın.
Sorun çözme becerisini geliştirmek için onun fikirlerini sormak ve onun anlatmasını
sağlamak güven duygusunu geliştirecektir.
Çocuğunuzun yaptığı çalışmaları değerlendirmesi konusunda onu teşvik edebilirsiniz.
Yaptığı etkinlik her ne olursa olsun, kullandığı yöntemi sizinle paylaşması için onu
cesaretlendirin.
Olumlu davranışlarını gözden kaçırmayarak, bunları fark ettiğinizi hissettirebilir ve
güzel sözler söyleyebilirsiniz. Bu yolla akademik benlik algısı desteklenecektir.
Zaman kullanımıyla ilgili beceri kazandırılmalı, farkındalığı geliştirilmeli. Evde yemek
yeme, giyinme, temizlik, uykuya geçme, uykudan uyanma ya da oyun oynama gibi
durumlar için süre verebilirsiniz. İstenilenleri uygun sürede yaptığında tebrik
edilmelidir.
Bir faaliyet sırasında çocuğunuza kendini gözleme ve değerlendirme fırsatı sağlayın,
kullandığı yöntemler ile ilgili sorular sorun.
2. Analitik Düşünme Becerisi İçin EŞZAMANLILIK
Çocuğunuza yeni öğrendikleriyle, eski bilgileri arasında bağlantı kurması için fırsatlar
yaratabilirsiniz. Onu bu yönde düşündürmeye teşvik edecek sorular sorabilirsiniz: “Bu
konuyu öğretmeniniz sizinle paylaşmadan önce konu ile ilgili neler biliyordun?” gibi.
Bu yolla öğrenmeyi öğrenmesi, öğrenmekten keyif alması, öğrendiği bilgiler arasındaki
ilişkiyi yorumlaması için fırsat sağlayan sohbet ortamı sağlanmış olacaktır.
Yap-boz, lego, maket yapma gibi oyunları oynamak, mekansal düzenleme becerisini
geliştirecektir.
Labirent tarzında düzenlenmiş bulmacaları beraber çözebilirsiniz. Bu yolla görsel
içerikli uyaranlar arası ilişkileri anlaması kolaylaşacaktır.
Sözel talimatlar vererek nesnelerin mekândaki konumunu algılamaya yönelik
düşünmeyi sağlamak. Ör: “Masanın üstündeki sepetin içinde duran makası getirir
misin?”, “Çatalın yanındaki peçeteyi verir misin?”, “Odandaki çekmeceli dolabın
üstünde duran kitabı getirir misin?” vb. cümleler kullanabilirsiniz.
Çocuğunuzdan bir nesnenin konumunu tarif etmesini isteyebilirsiniz. Odasındaki
eşyaları tarif ettirip, bir nesnenin ismini vermeden mekândaki yönünü anlatmasını ve
sizin o nesneyi bu şekilde bulmanızı sağlayarak çalışmayı oyunlaştırabilirsiniz.
Bedenini tanımasını ve kullanmasını sağlayacak, yön duygusunu geliştirecek spor ve
sanat faaliyetlerine katılması yararlı olacaktır. Maket yapımı, satranç, tavla, tenis,
masa tenisi, jimnastik, bale, dans, piyano vb. alanlardaki aktivitelere
yönlendirebilirsiniz.
Tanıdığı, bildiği mekânların krokisini kağıt üzerine çizdirebilirsiniz.
Çocuğunuz bir hikâye ya da metin okuduktan sonra size anlatmasını; hikayede ya da
metinde adı geçen varlıkları, olayları tarif etmesini isteyebilirsiniz.
Gittiğiniz bir yerle ilgili konuşabilirsiniz. Ör: “Gittiğimiz müzede, sinemada neler vardı?
Bu alanda başka neler olmasını isterdin?”
Çocuğunuzun sıraya koyması gereken şeyleri zihninde kolayca canlandırması için
çizerek çalışmaya yönlendirebilirsiniz. Görsel materyaller; kitaplar, resimli ve hikâye
haline getirilmiş afişler, çizelgeler, panolar ya da kavram haritalarından da
yararlanılabilir.
3. Dikkat
Çocuğunuzun başından geçen bir olayı anlatabilmesi için fırsat verin ve sözünü
kesmeden dinleyin.
Çocuğunuza zaman zaman herhangi bir konu ya da bilgiyi aktarırken sesinizin tonunu
monotonluktan uzak tutarak heyecanlı bir görüntü çizin. Onu heyecanlandırmaya,
heveslendirmeye çalışın ve faaliyete yöneltin. Sesinizdeki iniş çıkışlar, konuşmalar
sırasındaki vurgulamalar dikkatini uyandıracaktır. Sizin ifadelendirme tarzınız onun da
dikkatini etkili kılması konusunda model oluşturacaktır.
Sevdiği bir oyunu, etkinliği nasıl gerçekleştirdiğini sırası ile anlattırabilirsiniz.
Çocuklarınız ile sosyal beceriler hakkında bir tartışma konusu açıp, “Arkadaşlığın
önemi”, “İlk arkadaşlık ilişkisini nasıl başlatabiliriz?”, ” Arkadaşlığımızı sürdürürken
nelere dikkat etmeliyiz?” gibi konular hakkında sohbet edebilirsiniz.
Bir etkinliği sürdürürken teşvik edici, olumlu cümlelerle devamlılığı sağlayabilirsiniz.
Olaylara ve kişilere karşı sabırlı bir tutum sergilemesini geliştirmek için birlikte balık
tutma, yap-boz yapma vb. etkinlikler yapabilirsiniz.
Gösterdiğiniz ilgiyle çocuğunuza model olmalısınız. Siz nasıl ilişki kuruyorsanız, o ilişki
tanımı çocuğunuzda da oluşacaktır.
Çocukların dikkatleri belli bir noktada dağılmaya başlar. Bu noktaya henüz
gelinmeden, faaliyeti bölmeyecek küçük molalar verebilirsiniz. Örneğin; birlikte
yaptığınız faaliyetin konusu ile ilgili bir anekdot anlatma, konu ile ilgili bir deney
yapma, konudan uzaklaşmadan oyunlar oynama, birlikte basit bir fiziksel egzersiz
yapma gibi.
Evdeki, günlük yaşantısında karşılaştığı nesneleri kullanarak, onları tanımlaması ve
ortak kavramları kullanarak sınıflaması istenebilir. “Çatalı, kaşığı ne için kullanırız?
Yazlık-kışlık kıyafetlerimiz nelerdir? İçeride giydiklerimiz, dışarıda giydiklerimiz
nelerdir?” gibi sorular kullanılabilir.
Çocuğunuzun o gün okul etkinliklerinde öğrendikleri ile ilgili paylaşımlarını dinleyin ve
öğrendikleri bilgilere ilişkin ev ortamında, günlük hayatla birleştirilebilecek örnekler
verin. Okulda gökyüzü ile ilgili bir konu işlenmiş ise o akşam gökyüzünü birlikte
inceleyip gözlemleyebilirsiniz. Bu akademik konularla ilgili müzeleri, sergileri birlikte
gezebilirsiniz.
4.Güçlü Bir Hafıza ve Örüntü Becerisi İçin Ardıllık
Bilgiyi hafızada tutabilmek için hafıza kartları, kutu oyunları veya yönergeli oyunlar
oynayabilirsiniz.
Şiir, şarkı, tekerlemeler ile kısa süreli hafızasını güçlendirebilirsiniz.
Öğrenmesi gereken sıralı kavramları şarkıya, tekerlemeye ya da şiire dönüştürerek,
sırasının daha kolay farkına varmasını sağlayabilirsiniz.
Çocuğunuzu ilgili bir şekilde dinlemeniz gerekir. Bu sayede ona iyi ve etkili dinlemeyi
öğretebilirsiniz.
İzlediği filmleri, okuduğu hikâye veya kendisine okunan kitapları hatırladığı kadarıyla
olayların akış sırasına göre anlatması, çocuğun sıralama becerisini ve hafızasını
geliştirecektir.
Sesleri doğru kullanması ağızdaki kasların gelişimine bağlıdır. Bu konuda dil, dudak ve
çene kaslarını etkin kullanabilmesi için çiğ meyve ve sebzeler yedirilmelidir.
Ör: Elma ve havuç.
Sayıların sıralanmasına dayalı “sayı bulmacaları” çözerek, ardışık düzenleme becerisini
geliştirmesine destek olabilirsiniz.
NOT: Yukarıdaki öneriler için daha ayrıntılı bilgi edinmek isterseniz rehberlik servisimize başvurabilirsiniz.
Kaynakça: Özel Efdal Ana ve İlköğretim Okulları’nda iki yıldır devam etmekte olan düşünme
becerileri hizmet içi eğitim çalışmalarında alınan seminer notlarından derlenmiştir.